Przyjęło się, że 11 listopada jest Narodowym Świętem Niepodległości. Co wydarzyło się więc 11 listopada 1918 roku, że pamiętamy o tym dniu aż do dzisiaj? Od kiedy to 11 listopada jest uznawany za święto Niepodległości? Dlaczego to 11 listopada jest świętem?
Fot. główne ze zbiorów NAC; syg. 22-260-1. Od lewej Daniel Konarzewski, Józef Piłsudski i Józef Beck w czasie obchodów 11.11.1929
Dlaczego akurat 11 listopada?
Warto wspomnieć, że 11 listopada jest ważnym dniem nie tyle z perspektywy Polski co świata. Tego dnia doszło do podpisania rozejmu kończącego I wojnę światową w wagonie kolejowym w Compiegne. Na pamiątkę tego dnia 11 listopada jest świętem we Francji. Czy w Polsce też jest co świętować? Nie do końca.
W Polsce 11 listopada stał się oficjalnym świętem w czasach w których wśród elit politycznych panował kult zmarłego niedługo wcześniej wodza. Jakiego wodza nie trzeba chyba nikomu przypominać. Jeszcze za życia wodza uznawano go za “symbol wolności” i budowano mit dający podwaliny pod ustanowienie 11 listopada polskim świętem. Początkowo nie wszystkie siły i stronnictwa w Polsce skłaniały się ku temu, by świętować akurat ten dzień.
Mit 11 listopada aktywnie budował jednak sam zainteresowany i najróżniejsze stronnictwa sprawiając, że 11 listopada świętowano w różne sposoby jeszcze zanim dzień oficjalnie został świętem państwowym.
W dniu 11 listopada państwo polskie obchodzić będzie 8 rocznicę zrzucenia jarzma niewoli i uzyskania pełnej, faktycznej niezawisłości. Data powyższa winna pozostać w stałej pamięci społeczeństwa i utrwalić się w umysłach młodego pokolenia, które w zaraniu swego życia powinno odczuwać doniosłość i uroczystość tego pamiętnego dnia – napisał 8 listopada 1926 roku prezes Rady Ministrów Józef Piłsudski
Od 1926 roku w rzeczywistości po przewrocie majowym 11 listopada stał się dniem wolnym dla pracowników administracji i jeszcze ważniejszym świętem wojskowym. Nie będzie chyba zaskoczeniem to, że od dłuższego czasu dla wodza pisano wiersze i wydawano publikacje ku jego czci. W 1934 roku ukazała się publikacja Komitetu Propagandy Czynu Polskiego pod tytułem Dzień triumfu Ducha 11 listopada 1918 w której czytamy:
W tymże dniu Józef Piłsudski na własną odpowiedzialność ujmuje wogóle ster rządów w Polsce, obejmuje w Rplitej całą władzę, tę władzę, której nikt nie odważył się podjąć i która, jak dziecię bezradne, wedle własnych słów Jego, “leżała na ulicy” – pisownia oryginalna
Już w 1932 roku 11 listopada uznany został za dzień wolny od nauki w szkołach przez ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Oficjalną decyzję o ustanowieniu Narodowego Święta Niepodległości akurat w dniu 11 listopada podjęto w ustawie o Święcie Niepodległości uchwalonej 23 kwietnia 1937 roku. 11 listopada wybrano ponieważ tego akurat dnia w 1918 roku Rada Regencyjna przekazała dowództwo nad (niezbyt liczebnym wówczas) wojskiem w ręce Józefa Piłsudskiego.
Dzień 11 listopada jako rocznica odzyskania przez Naród Polski niepodległego bytu państwowego i jako dzień po wsze czasy związany z wielkim imieniem Józefa Piłsudskiego, zwycięskiego Wodza Narodu w walkach o wolność Ojczyzny – jest uroczystym Świętem Niepodległości. Dzień 11 listopada jest dniem wolnym od pracy – czytamy w ustawie z 23 kwietnia 1937 roku
Data uchwalenia też nie jest przypadkiem i związana jest z obchodami świętującymi podpisanie konstytucji kwietniowej z 23 kwietnia 1935 roku. O tym, że nawet w czasach sanacji nie wszystkim podobała się osoba wodza, a może i samo święto w dniu 11 listopada, może świadczyć wprowadzona niedługo później ustawa z dnia 7 kwietnia 1938 roku o ochronie imienia Józefa Piłsudskiego, Pierwszego Marszałka Polski w której czytamy:
Art. 1. Pamięć czynu i zasługi JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO – Wskrzesiciela Niepodległości Ojczyzny i Wychowawcy Narodu – po wsze czasy należy do skarbnicy ducha narodowego i pozostaje pod szczególną ochroną prawa.
Art. 2. Kto uwłacza Imieniu JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO, podlega karze więzienia do lat 5.
Wspomniana wyżej Rada Regencyjna złożona z ówczesnego prymasa Aleksandra Kakowskiego, Józefa Ostrowskiego i Zdzisława Lubomirskiego nie przetrwała długo. Organ został rozwiązany już 14 listopada. Według opinii niektórych sama Rada Regencyjna proklamowała polską niepodległość znacznie wcześniej – 7 października 1918 roku. Niektórzy traktują odezwę Rady Regencyjnej do Narodu Polskiego jako datę “faktycznego odzyskania niepodległości przez nasze państwo”.
Wielka godzina, na którą cały naród polski czekał z upragnieniem, już wybija. Zbliża się pokój a wraz z nim zniszczenie nigdy nieprzedawnionych dążeń narodu polskiego do zupełniej niepodległości. W tej godzinie wola narodu polskiego jest jasna, stanowcza i jednomyślna. Odczuwając tę wolę i na niej opierając to wezwanie, stajemy na podstawie ogólnych zasad pokojowych, ogłoszonych przez prezydenta Stanów Zjednoczonych, a obecnie przyjętych przez świat cały jako podstawa do urządzenia nowego współżycia narodów – czytamy w specjalnym wydaniu Monitora Polskiego z 7 października 1918 roku
Warto wspomnieć, że obok Rady Regencyjnej działały inne organizacje dążące do przywrócenia polskiej niepodległości. Warto wspomnieć tu o działającej od 28 października 1918 roku Polskiej Komisji Likwidacyjnej, która 31 października wyzwoliła Kraków spod zaborczej władzy Austro-Węgier i miała udać się do Lwowa by oficjalnie dokonać tego samego. Nie dotarła tam na czas. 1 listopada 1918 roku Lwów zaatakowały siły ukraińskie o czym więcej tutaj. 11 listopada 1918 roku nie był więc datą bliską dnia w którym ustalono ostateczne granice Polski po I wojnie światowej.
Jeszcze wcześniej bo już w listopadzie 1916 roku 5 listopada władze Niemiec i Austro-Węgier uznały powstanie niezależnego od Rosji Królestwa Polskiego wraz z wydaniem Aktu 5 listopada, już wówczas dającego iluzoryczne wrażenie polskiej niepodległości. Inni zaś twierdzą, że datą odzyskania Niepodległości jest 7 listopada 1918 gdy powołano Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie Ignacego Daszyńskiego.
11 listopada po II wojnie
W czasach po II wojnie światowej przestano świętować dzień ważny dla sanacyjnego przywódcy. Komunistyczne władze unieważniły poprzednie święto i 22 lipca 1945 roku ustanowiły Narodowe Święto Odrodzenia Polski na pamiątkę ogłoszenia manifestu PKWN z 1944 roku.
11 listopada powrócił do kalendarza świąt decyzją Sejmu PRL z 15 lutego 1989 roku. Droga Polski do niepodległości i najważniejsze informacje oraz cały ciąg dążeń niepodległościowych od Aktu 5 listopada aż do 16 lutego 1919 roku opisana jest w artykule Odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 roku w serwisie Wikipedia.
Polecamy również: